Weerbaar zijn, weerbaar worden. Weerbaarheid, wat betekent dat eigenlijk?

Vaak hoor je een woord en daar heb je dan een duidelijk beeld van…denk je. Fiets…dat is een frame met twee wielen en een stuur….maar een racefiets is ook een fiets, een electrische fiets ook enzovoort. Bij concepten of gevoelsmatige dingen is dat vaak erg moeilijk. Het zijn vaak subjectieve (emotionele en herinneringsafhankelijke) betekenissen die zo’n woord krijgt.

Eerlijkheid,Respect, Weerbaarheid. Het zijn allemaal woorden die ‘relatief’ zijn. Kun je er dan wel wat mee in Kungfu? Waar alles toch effectief en efficiënt moet zijn?

Natuurlijk kun je daar dan iets mee. Beginnende met eerlijkheid. Bij ons is het grondbeginsel: Eerlijk zijn. Eerlijk tegen jezelf en eerlijk tegen anderen. Eerlijkheid is weliswaar relatief, maar voor een ieder af te meten aan redelijk objectieve maatstaven. We weten van onszelf vaak niet wanneer we liegen, maar als we het bewust doen, weten we het wel. Als we de redenen erachter weten (de subjectieve beoordeling), dan wordt vaak al duidelijk of het liegen eerlijk of oneerlijk is. Er zijn legio aan voorbeelden, maar denk er maar eens over na.

Respect is een moeilijk woord. Eerlijk is nog te beschrijven. Als iets groen is en we zeggen dat het rood is, dan liegen we (ALS we weten dat het eigenlijk groen is). Dan is dus zeggen dat groen groen is, eerlijker dan zeggen dat het rood is. Dat we de kleur lelijk vinden, is dan nog steeds eerlijker dan zeggen dat het rood is, ondanks het weglaten dat het groen is. Maar bij respect ligt het anders. Respect heeft te maken met verwachtingspatronen en bieden van ruimte daarin. Respect heeft te maken met betrouwbaarheid van ageren en het accepteren van de manier waarop dit gebeurt. Zo is het nooit mogelijk om ‘respect’ af te dwingen, slechts angst. Dat is niet accepteren, maar ondergaan van. Respect kun je ook nooit ‘verwachten’, omdat het een wederzijds begrip van verwachtingspatronen is.

Weerbaarheid is zo niet nog moeilijker definieerbaar. Terwijl eerlijkheid te bevatten valt binnen feiten, is een verwachtingspatroon soms afhankelijk van emoties, welke gebaseerd zijn op instincten, chemische processen en soms incorrecte denkbeelden. Respect, weliswaar moeilijker te definiëren dan eerlijkheid, heeft nog wel een begrenzing die voor veel mensen als vergelijkbaar wordt beschouwd. Voor weerbaarheid is dit iets anders. Weerbaarheid is de manier waarop we omgaan met eerlijkheid of het gebrek er aan, als wel met respect of het gebrek er aan. Waarom nu die twee? Mensen zijn voor een groot deel nog dierlijk emotioneel, maar ook voor een groot deel inmiddels ontwikkeld tot een cognitieve soort. We kunnen veel beïnvloeden van wat we voelen en doen, door er over na te denken. We zijn er na duizenden jaren achter gekomen dat er een bepaalde structuur bestaat, waarin consistente duidelijkheid ontstaat in huidige en toekomstige interacties. Dit is uiteindelijk uitgegroeid tot wat we nu ‘wetenschap’ noemen. Maar in de meest algemene zin van het woord, is het gewoon logica. Logica is afwegen welke actie welke reactie heeft en waarom dit consistent is. Als we over straat lopen, vertelt onze logica ons, dat we niet hoeven te verwachten dat de eerste de beste persoon die we tegenkomen ons een slag in de nek wil verkopen. Dit komt door lichaamshouding, gezichtsuitdrukking, aandachtsrichting en nog een aantal aspecten van non-verbale communicatie die we onbewust allemaal uiten. Zo ook, is het ‘logisch’ dat wanneer we met iemand praten die we goed kennen, we geen afwijkend gedrag verwachten in situaties die een kopie van eerdere situaties zijn met dezelfde persoon. Indien dit wel gebeurt zijn we vaak geschokt en weten niet hoe we hier mee om moeten gaan. In dat korte moment dat we ons geen raad weten met de signalen die binnenkomen, zijn we niet ‘weerbaar’. We dreigen daardoor irrationeel te reageren op een (voor ons) irrationele situatie (twee keer fout is niet goed). Weerbaarheid is het vermogen om om te gaan met afwijkingen in zowel verwachtingspatronen (respect), als de mogelijkheid dat iets of iemand niet is wat we denken dat iets of iemand is (eerlijkheid). In de lessen gaan we op verschillende niveau’s in op hoe mensen reageren vanuit verschillende respons mechanismen van het lichaam en geest. Wanneer deze reactie een risico vormt voor verdere acties, is het eerst van essentieel belang ons hiervan bewust te zijn en de gevolgen te overzien. We kunnen nooit alles voorzien, maar we kunnen wel mechanismen in ons denken en handelen inbouwen die ons helpen zoveel mogelijk voorzienigheid weg te nemen. Dit vormt een weerbaarheid in ieder veld waar we dit in trainen.